ตระการ พันธุมเลิศรุจี (ต้น) เป็นที่รู้จักในนามของ ต้น ตระการ เกิดเมื่อวันที่ 1 สิงหาคม 2513 มีน้องสาว 4 คน สำเร็จการศึกษาจากโรงเรียนอนุบาลแสงประเสริฐ เข้าเรียนชั้นประถมที่โรงเรียนเปรมฤดีศึกษาหนึ่งปี ก่อนที่จะย้ายไปเรียนที่โรงเรียนกรุงเทพคริสเตียนจนจบมัธยมศึกษาปีที่ 6 และสอบเข้าเรียนต่อจนจบระดับปริญญาตรีจากคณะศิลปศาสตร์ สาขาการละคอน มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, ระดับปริญญาโทจากคณะบริหารธุรกิจ (MBA) มหาวิทยาลัยศรีปทุม, ระดับประกาศนียบัตรชั้นสูง หลักสูตรผู้นำการเมืองยุคใหม่ รุ่นที่ 2 (นมป.2) จากสถาบันพระปกเกล้า และระดับปริญญาเอกสาขาวิทยาศาสตร์การกีฬา (การจัดการกีฬา) มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
ต้นเป็นนักกิจกรรมตั้งแต่เด็ก โดยมีผลงานเป็นประธานนักเรียน สภานักเรียน พิธีกร เชียร์ลีดเดอร์ และแสดงละครเวทีตั้งแต่ศึกษาที่โรงเรียนกรุงเทพคริสเตียนจนจบมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ เข้าสู่วงการบันเทิงจากการเดินแบบ, แสดงละครทางโทรทัศน์เรื่อง วนิดา ทางช่อง 3 เป็นเรื่องแรก ต่อมาได้รับพระเอกเรื่อง ถ่านเก่าไฟใหม้ ทางช่อง 3 ที่จัดสร้างโดยนพพล โกมารชุน คู่กับจอย วราลักษณ์ พานิชกุล กับละครของกันตนาทางช่อง 5 เรื่อง บ้านไร่ริมธาร คู่กับ แก้ว กวินนา สุวรรณประทีป นอกจากนี้ยังแสดงละครเวทีหลายเรื่อง เคยแสดงภาพยนตร์เรื่องแรกและเรื่องเดียวคือเรื่อง รักนะ...พ่อต๊ะติ๊งโหน่ง ในปี พ.ศ. 2550 จากการชักชวนของเป็ด เชิญยิ้ม รวมทั้งเป็นพิธีกรโดยเริ่มจากรายการ บ้านเลขที่ ๕ ซึ่งออกอากาศช่วงเช้าของทุกวัน ระหว่างเวลา 7.00-9.00 น. อีกทั้งยังได้มีธุรกิจเป็นของตนเองด้วยการจัดตั้งและเป็นกรรมการบริษัทหลายแห่ง
ด้านชีวิตส่วนตัว สมรสกับ อัจฉรา อัลเบิร์ท เข้าพิธีวิวาห์ตามแบบศาสนาคริสต์ เมื่อวันที่ 7 ธันวาคม 2556 จัดงานฉลองมงคลสมรส ณ ห้องแกรนด์ บอลรูม โรงแรมแกรนด์ ไฮแอท เอราวัณ
